Ciekawostki i ćwieczenia Terapeuty SI

Kamil Lewandowski

Terapeuta SI

Integracja sensoryczna w domu. Zabawy z balonami

Zapraszam rodziców do przeprowadzenia ćwiczeń, wesołych i niedrogich zabaw sensorycznych, które można szybko przygotować w domu. Do ich przeprowadzenia wystarczają bardzo często przedmioty posiadane w domu.

Zaczniemy od ćwiczeń z zakresu motoryki małej i dużej, proponuję gry i zabawy rozwijające układ przedsionkowy i proprioceptywny z balonami. Zabawy z balonami wpływają na wzmocnienie mięśni głębokich tułowia i poprawę stabilności ramion.

Potrzebne będą:

• balony różnych kolorach, rozmiarach i kształtach,
• patyczki do mieszania farby,
• papierowe tacki,
• klej.
   

Tenis balonowy

Należy nadmuchać balon, przykleić mieszadła do farb do papierowych tacek, aby zrobić rakiety. Można zacząć grać w tenisa, podrzucając balon i odbijając go w różne strony.

Łapanie balonów

Dziecko podrzuca balon do góry i łapie go za pomocą tacki.

Taniec z balonem

Dziecko tańczy trzymając balon i machając nim na boki lub w górę i w dół, robi kółka w rytm muzyki. Może również podrzucić balon do góry i tańcząc próbować go utrzymać w powietrzu.
 

Skok balonowy

Należy zawiesić balon na suficie lub na gałęzi drzewa. Dziecko podskakuje i uderza balon głową lub rękami. Balon wieszamy na rożnych wysokościach.

Odbijające się balony

Należy nadmuchać balon i przywiązać, by nie uciekł. Dziecko naciska go z całej siły i odbija od różnych powierzchni.

Inne proste zabawy z balonami do wykonania w domu:

• podbijanie balonu do sufitu i liczenie ile razy balon dotknie sufitu,
• podbijanie dwóch balonów naraz,
• rzucanie balonem do celu, podrzucanie z klaśnięciem, przysiadem,
• podbijanie balonu kolanem, łokciem, głową, ramionami…
• skakanie z balonem między kolanami,
• obijanie raz prawą raz lewą ręką, łokciem, kolanem,
• odbijanie balonów dopóki nie dotkną ziemi – kto więcej razy…
• naprzemienne odbijanie balona nogami w pozycji leżenia na plecach (umiejętności potrzebne np. do jazdy na rowerze),
• odbijanie balonów napełnionych np. ryżem, drobną fasolą czy koralikami i zwracanie dziecku uwagi na dźwięk balonów,
• odbijanie balonów do siebie.

Jakie inne proste i bezpieczne ćwiczenia może wykonać dziecko w domu gdy wystarczy nam tylko balon i klika plastikowych butelek prezentuje film:

https://www.youtube.com/watch?v=_b8Vvev9O8k

Z kolorowych balonów możemy zrobić również samodzielnie piłeczki sensoryczne o różnorodnej zawartości. Są elastyczne, mocne i dostarczają dziecku wielu bodźców. Świetnie ćwiczą małą motorykę i pomagają w terapii ręki. Do wykonania piłeczki będą potrzebne:

• 3 mocne balony
• butelka,
• nożyczki,
• lejek
• zawartości do wypełnienia piłeczek sensorycznych np.: ryż, kasza, sól, mąka, wata, piasek, groch, ziarna kawy itp.

W zależności od zawartości wypełnienia jedne piłeczki będą lekkie i miękkie, a inne twarde i ciężkie. Dziecko może uczestniczyć w ich przygotowaniu, będzie to dla niego jednocześnie nauką i zabawą. Dotykając tak stworzone piłeczki pracuje manualnie a piłeczka dostarcza mu różnych bodźców dotykowych. Ponieważ piłeczki powstają z 3 balonów są mocniejsze od popularnych gniotków, okrągłe i mają różne wypełnienia. W ich wykonaniu pomocny będzie filmik instruktażowy znajdujący się pod linkiem https://www.youtube.com/watch?v=KTk-A-Le_Os  ze świetnej, zawierającej wiele pomysłów na zabawy z dziećmi, strony https://mojedziecikreatywnie.pl/    

W ten sposób przygotowane piłeczki balonowe mogą być inspiracją do różnego rodzaju zabaw: w odgadywanie zawartości balonów za pomocą dotyku dłoni lub stopy czy rzucanie piłeczkami do celu.

Wykorzystanie balonów może być świetną inspiracją do spędzenia wolnego czasu z dzieckiem, a ćwiczenia z balonami świetnie wspomogą jego rozwój. Jednocześnie dają dziecku wiele korzyści terapeutycznych.

Opracowano na podstawie:

Arnwine B., Rozpoczynanie terapii integracji sensorycznej, Gdańsk 2016

https://autyzm.life/zaburzenia-integracji-sensorycznej/

Kamil Lewandowski

Terapeuta SI

Dysfunkcja wzroku u dzieci
 

Sprawne funkcjonowanie narządu wzroku jest nieocenione. Dzięki niemu zdobywamy orientację w przestrzeni, poruszamy się, wykonujemy czynności dnia codziennego. Dysfunkcja wzroku jest istotnym czynnikiem do powstawania zaburzeń integracji sensorycznej.

Przy nadwrażliwości wzrokowej dziecko:

• źle znosi światło słoneczne, unika blasku słońca, błysków światła, oświetlenia jarzeniowego,
• mruży, trze, zasłania i zamyka oczy pod wpływem światła,
• jest nadwrażliwe na światło, woli światło rozproszone lub półmrok,
• jest podekscytowane, gdy w polu widzenia znajduje się zbyt dużo elementów,
• w sytuacjach nadmiaru bodźców wzrokowych wykazuje pobudzenie,
• jest zawsze czujne, ożywione, w stanie gotowości,
• unika zabawek świetlnych,
• unika kontaktu wzrokowego z innymi, ma trudności z nawiązaniem kontaktu wzrokowego,
• nie uważa podczas pracy przy biurku,
• niepokoi się przy niespodziewanej zmianie natężenia światła.

Przy podwrażliwości wzrokowej dziecko:

• interesuje się różnymi źródłami światła,
• z trudnością przychodzi mu śledzenie poruszających się przedmiotów,
• przejawia trudności w ocenie odległości pomiędzy przedmiotami,
• przy przepisywaniu pomija, gubi litery, sylaby, elementy liter,
• nie lubi układania puzzli, układanek, kopiowania, przerysowywania,
• nie zwraca uwagi na nowe bodźce wzrokowe,
• może powoli i niewystarczająco reagować na zbliżające się do niego obiekty, przedmioty,
• może nie odwracać wzroku od źródła jasnego światła,
• może długo wpatrywać się w twarze oraz przedmioty, sprawia wrażenie, że ich nie zauważa,
• może nie zdawać sobie sprawy z jasnego czy słonecznego światła, nie mrugać ani nie odwracać się od oślepiających promieni słonecznych.

Poszukiwacz wrażeń wzrokowych:

• szuka miejsc stymulujących wzrokowo, przygląda się im przez długi czas,
• będzie interesował się różnymi źródłami światła, lustrami i błyszczącymi przedmiotami,
• przyciągać go będą błyszczące, poruszające się przedmioty,  jasne światło,
• będzie poszukiwał jasnego, migoczącego światła, bezpośredniego światła słonecznego.

Jak należy zorganizować otoczenie dziecka z nadwrażliwością wzrokową ?

• należy usunąć zbędne sprzęty i przedmioty, które dezorganizują otoczenie i pole widzenia dziecka,
• w miejscu pracy dziecka powinny znajdować się tylko przedmioty aktualnie wykorzystywane przez dziecko do nauki czy zabawy,
• pozostałe pomoce, zabawki, gry powinny znajdować się w zamkniętych szafach lub pojemnikach z przykryciem,
• pomieszczenie, pokój dziecka powinien być zaopatrzony w rolety ograniczające dopływ, nadmiar światła słonecznego,
• należy ograniczać czas dziecka spędzany przed telewizorem, komputerem czy tabletem,
• ograniczać ilość i różnorodność bodźców wzrokowych,
• urządzać pomieszczenie dziecka w tonacji spokojnej, w kolorach jasnych, pastelowych, bez wzorzystych, jaskrawych i kontrastowych kolorów ścian,
• ograniczać dekoracje na ścianach, obrazki, zabawki,
• unikać pulsujących świateł czy światła jarzeniowego,
• zalecać używanie okularów przeciwsłonecznych i unikania ostrego słońca,
• usunąć lustra z pola widzenia dziecka lub zasłaniać je roletą,
• unikać dłuższego przebywania w miejscach o dużym natężeniu ludzi, kolorów (galerie handlowe, imprezy masowe, uroczystości szkolne itp.)

Propozycje ćwiczeń poprawiających pracę systemu wzrokowego:

• wodzenie wzrokiem za przedmiotami,
• odbijanie piłki, balona,
• dotykanie, chwytanie balona czy piłki zawieszonej na lince czy sznurku,
• rzucanie do celu,
• układanie puzzli i innych układanek,
• łapanie piłki,
• wspólne z dzieckiem oglądanie, badanie i manipulowanie przedmiotami codziennego użytku,
• turlanie piłki w różnych pozycjach np. leżąc na brzuchu, siedząc, stojąc na dwóch nogach, na jednej nodze, idąc stopa za stopą,
• śledzenie wzrokiem kolorowej nasadki na ołówku bądź innego przedmiotu w pozycji siedzącej, leżącej lub stojącej z głową symetrycznie ustawioną bez jej poruszania przy śledzeniu. Dziecko wodzi wzrokiem za przedmiotem poruszającym się po łuku, poziomo, pionowo, w dół, po przekątnych (kreśli w powietrzu X),
• patrzenie na przedmiot znajdujący się daleko a następnie blisko, w oczy lub na twarz rodzica czy prowadzącego ćwiczenia,
• wykonanie kilku obrotów na krzesełku obrotowym lub kilku obrotów wokół własnej osi a następnie skupianie wzroku na wyraźnym przedmiocie, który znajduje się na wysokości oczu dziecka,
• zbliżanie do oczu dziecka kolorowego przedmiotu prostopadle wzdłuż linii prostej, od odległości 50 cm do momentu, gdy gałki oczne będą pracowały równomiernie,
• „obrysowywanie” wzrokiem przedmiotów, narysowanych na papierze kształtów, śledzenie ruchów przy pokazywaniu ich palcem czy ołówkiem z nasadką.

Ćwiczenia należy wykonywać codziennie, po kilka razy. Każde dziecko powinno, po przeprowadzeniu testów lub obserwacji jego spontanicznej aktywności, mieć stworzony indywidualny program terapii integracji sensorycznej.

Terapeuta SI

Poszukiwacz wrażeń sensorycznych

Poszukiwanie wrażeń sensorycznych to zaburzenie charakteryzujące się potrzebą poszukiwania mocnych wrażeń płynących z określonych bodźców sensorycznych, w celu pobudzenia układu nerwowego do odpowiedniego poziomu uwagi. Najczęściej są to wrażenia ruchowe i proprioceptywne. Dzieci mające takie zaburzenia są ciągle w ruchu, jakby nigdy nie miały dość nowych bodźców. Wiercą się, nawet podczas siedzenia, są bardzo aktywne fizycznie. Potrzebują ciągłej, silnej stymulacji, mają trudność z wyhamowaniem poszukiwanych bodźców.  Sprawiają im przyjemność bodźce o dużej intensywności. Często działają chaotycznie. Takie zachowanie może doprowadzić do przestymulowania układu nerwowego i w konsekwencji do zaburzenia koncentracji uwagi i zbyt wysokiego pobudzenia, mającego negatywny wpływ na zachowanie dziecka.

System dotykowy. Dziecko:

• wkłada ręce do pojemników z zabawkami, wyrzuca z nich zabawki,
• lubi wszelkie brudzące zabawy, chętnie tapla się w błocie,
• żuje niejadalne rzeczy, często wkłada do ust niejadalne przedmioty, badając różne przedmioty,
• poszukuje bardzo gorących albo bardzo zimnych temperatur, ma wysoką tolerancję na upalną pogodę latem i na mroźną zimą,
• może pocierać lub gryźć ręce, zdarza się, że mocno pociera, uciska, szczypie, a nawet gryzie swoją skórę,
• lubi chodzić na boso po powierzchniach i fakturach uważanych za nieprzyjemne, niewygodne, preferuje chodzenie na boso, często zdejmuje skarpetki i buty, by dotykać stopami różnych powierzchni podłoża,
• ociera się o ściany czy meble, przyciska się do nich, wciska się między meble, przemieszczając się przebiega dłońmi po meblach i ścianach,
• ma silna potrzebę dotykania wszystko, co znajduje w pobliżu,
• wpada na innych, dotyka ich, może podchodzić bardzo blisko różnych osób i dotykać ich nawet wbrew ich woli,
• mocno ściska inne dzieci, inicjuje intensywny dotyk.

Przykładowe ćwiczenia na usprawnienie systemu dotykowego: 
https://www.youtube.com/watch?v=4G4IaS_EFPk

Sfera ruchu i równowagi. Dziecko:

• potrzebuje jak najwięcej ciągłego ruchu aby dobrze funkcjonować,
• wykonuje chętnie ruchy obrotowe nie odczuwając przy tym nudności,
• lubi się długo huśtać na huśtawce wysoko i mocno, kręci na karuzeli bez efektów ubocznych,
• nie uskarża się na zawroty głowy nawet podczas długiej rotacji,
• przyjmuje pozycje po góry nogami,
• dużo biega, skacze, zeskakuje z dużych wysokości, często skacze po łóżku, kołysze się na fotelu bujanym, kręci się wokół własnej osi, na krześle obrotowym, na karuzelach na placu zabaw,
• bardziej niż inne dzieci lubi trampolinę, huśtawki, koniki,
• ma potrzebę bycia w ciągłym ruchu, nieustannie się wierci, porusza,
• może mieć problem z dłuższym pozostaniem na miejscu np. w szkole podczas zajęć lekcyjnych (można dać im do ręki gniotka, zastosować krótkie przerywniki w postaci prostych ćwiczeń ruchowych),
• jest śmiałe, chętnie podejmuje ryzyko.

Przykładowe ćwiczenia na usprawnienie układu przedsionkowego:
https://www.youtube.com/watch?v=uYcvNiFvvCE

Strefa napięcia mięśniowego. Dziecko:

• ma dużą potrzebą przytulania, ściskania,
• lubi ciężką pracę, przenoszenie ciężkich przedmiotów, przepychanie, lubi zabawy z przepychaniem, przenoszeniem rzeczy, intensywnym kontaktem cielesnym (zapasy),
• lubi energiczne i dynamiczne zabawy.

System wzrokowy. Dziecko:

• obraca przedmioty przed oczami,
• interesuje się lustrami i błyszczącymi przedmiotami, poszukuje błyszczących przedmiotów, które poruszają się, przygląda się im przez dłuższy czas,
• spogląda na wzory i krawędzie na przykład na linie na suficie,
• przygląda się migoczącemu światłu sztucznemu bądź słońcu przebijającemu się przez wąskie szczeliny,
• poszukuje jasnego światła, lamp stroboskopowych, bezpośredniego światła słonecznego.

Przykładowe ćwiczenia na usprawnienie systemu wzrokowego:
https://www.youtube.com/watch?v=Sgfzh81S7i4

System słuchowy. Dziecko:

• odczuwa przyjemność podczas słuchania głośnych dźwięków,
• lubi przebywać w ruchliwych i hałaśliwych miejscach, w tłumie,
• lubi wydawać głośne dźwięki, trzaska drzwiami, głośno wokalizuje, wsłuchuje się w dźwięki urządzeń czy zabawek dźwiękowych.

Przykładowe ćwiczenia na usprawnienie systemu słuchowego:
https://www.youtube.com/watch?v=1oB4vc_PnOc

System smakowy. Dziecko:

• słabo różnicuje smaki i temperaturę potraw,
• lubi mocno przyprawione lub bardzo gorące posiłki,
• preferuje potrawy o skrajnych temperaturach i smakach,
• smakuje, liże rzeczy niejadalne, np. zabawki,
• może ssać policzki, wargi, język.

System węchowy. Dziecko:

• intensywnie poszukuje różnych, silnych zapachów,
• wącha jedzenie, przedmioty i ludzi,
• wącha intensywnie różne przedmioty nie zawsze pachnące,
• lubi zapachy towarzyszące gotowaniu,
• chce zjadać rzeczy niejadalne.

Przykładowe ćwiczenia na usprawnienie systemu węchowego :
https://www.youtube.com/watch?v=vW1x0v7nrms

Kamil Lewandowski

Czym jest nadwrażliwość dotykowa?
 

Nadwrażliwość (obronność) dotykowa jest najczęściej występującym zaburzeniem integracji sensorycznej, która wiąże się ze zwiększoną nadwrażliwością na bodźce. Receptory zmysłu dotyku rozmieszczone na całym ciele, na skórze, są pobudzane przez bodźce zewnętrzne typu: dotyk, temperatura, łaskotanie. System dotykowy jest największym układem sensorycznym, rozwija się w łonie matki i wraz z układem przedsionkowym i proprioceptywnym należy do bazowych systemów sensorycznych, regulujących pracę układu nerwowego. Ma ogromny wpływ na kształtowanie się zachowania psychicznego i fizycznego człowieka.

Nadwrażliwość dotykowa może dotyczyć praktycznie każdego dziecka, również z zaburzeniami integracji sensorycznej, autyzmem czy zespołem Aspergera. Przejawia się tym, iż delikatne bodźce dotykowe powodują nadmierne reakcje emocjonalne, rozproszenie uwagi bądź też inne problemy behawioralne. Układ nerwowy dziecka nieprawidłowo przetwarza informacje z receptorów dotyku. Reaguje ono negatywnie lub bardzo emocjonalnie na niespodziewane wrażenia dotykowe, nawet lekki dotyk. Nadwrażliwość dotykowa może mieć różny stopień nasilenia, obejmować całe ciało lub tylko jego część, dotyczyć tylko twarzy lub wnętrza jamy ustnej. Może objawiać się w bardzo różny sposób. 

Jakie są główne symptomy nadwrażliwości dotykowej?

Dzieci odsuwają się, unikają bliskiego kontaktu, dotyku i związanego z tym przytulania, obejmowania, ściskania, czy całowania, szczególnie przez osoby mniej znane, rzadziej widywane. Czują się lepiej, gdy same inicjują dotyk, częściej akceptują taki rodzaj kontaktu. Źle znoszą tłok i bliską obecność wielu ludzi obok siebie, np. młodszych dzieci, osób nadruchliwych. Dlatego podczas zajęć dobrze jest posadzić dziecko obok osoby, która nie jest nadmiernie aktywna ruchowo. Ponieważ ta bliskość im przeszkadza, często się kręcą, mają problemy z koncentracją. Irytują się lub boją gdy inne osoby znajdują się zbyt blisko. Mogą wycofywać się z grupy i nie chcieć uczestniczyć w zabawach z innymi dziećmi. Unikają sytuacji, gdy muszą stać blisko innych osób : w parze bądź w szeregu. Dlatego dobrze jest, by dziecko samo wybrało z kim i przy kim chciałby usiąść. Podejście od tyłu traktowane jest przez nich jako zagrożenie, bardziej niż przez inne osoby. Należy więc podchodzić do dziecka z przodu i uprzedzać go przed dotknięciem. Siedzenie w ostatniej ławce, nigdy w środku, czy stanie w ostatniej parze uchroni je przed strachem przed niekontrolowanym dotknięciem w plecy. Dotykane nagle przejawiają niepokój, lęk lub agresję. Mogą cofać się przed lekkim dotykiem, drapać bądź pocierać miejsce dotknięcia. Zadrapania czy nawet lekkie skaleczenia powodują u nich nadmierne reakcje. W przedszkolu czy w szkole dobrze jest angażować je w zadania bez pary. W trakcie wyjść poza teren szkoły czy przedszkola pozwolić iść na końcu grupy. Bardzo istotna jest modyfikacja otoczenia w celu ograniczenia nadmiernej ilości wrażeń dotykowych w otoczeniu i zminimalizowania ryzyka przeciążenia sensorycznego dziecka.

Nie przepadają za kąpielą, nie lubią mycia twarzy, głowy czy innych partii ciała, podobnie jak obcinania włosów, paznokci czy mycia zębów i wizyt u dentysty. Nie lubią mycia, czesania, strzyżenia, głaskania włosów. Wszystkie te czynności są dla nich nieprzyjemne i stresujące. W kontaktach z nimi należy unikać dotykania miejsc wrażliwych : włosów, twarzy, szyi.

Nie lubią chodzić boso, np. po trawie, piasku czy wykładzinie. Wolą nosić skarpetki i kapcie. Mogą chodzić na palcach, by w ten sposób zminimalizować kontakt z podłożem. Dlatego dobrze jest pozwolić dzieciom w przedszkolu usiąść na kocu czy dywaniku o fakturze dla nich przyjemnej.

Często wnoszą sprzeciw przed zakładaniem szalika, czapki lub innych części ubrania, szczególnie golfów, rajstop, sztywnych dżinsów, wełnianych swetrów, zbyt obcisłej bielizny, pasków. Drażnią ich metki znajdujące się na ubraniach. Dobrze jest więc przed założeniem dziecku nowego ubrania wyciąć metki, sprawdzić szwy na ubraniach czy zbyt ciasne gumki, które sprawiają mu dyskomfort. Pozwolić mu na noszenie bardziej obszernych ubrań, luźnej, nieprzylegającej do ciała odzieży.

Nadwrażliwe dłonie powodują u dzieci niechęć do lepienia plasteliną, malowania palcami, dotykania niektórych faktur, mas plastycznych czy zabaw w piasku. Niechętnie uczestniczą w zabawach, podczas których mogą się pobrudzić farbami, klejem czy gliną. Słabsza jest więc z reguły ich motoryka mała. Może to również dotyczyć udziału w zajęciach ruchowych, muzycznych. Dlatego nie należy przymuszać dzieci do malowania rękami czy lepienia, pracy w parach, a zaproponować im wykorzystanie np. foremek, kleju w sztyfcie zamiast lepkiego kleju w tubce, malowania pędzlem, a nie palcami. Z zabaw ruchowych zaproponować zabawę w berka, bieganie po wyznaczonym torze.

Przy nadwrażliwości dotykowej w obrębie jamy ustnej dzieci mogą przejawiać własne preferencje co do spożywanych pokarmów. Mogą mieć trudności z gryzieniem i żuciem, niechętnie spożywają niektóre pokarmy, zwłaszcza gdy są w nich grudki. Wolą pokarmy „papki” o łagodnym smaku i gładkiej konsystencji. Wmuszanie na siłę czegoś, czego nie lubią może skutkować ich większym pobudzeniem i dezorganizacją zachowania.

Dobrze jest przygotować tzw. „filtry sensoryczne” pomagające zmniejszyć oddziaływanie bodźców zmysłowych w chwilach przeciążenia sensorycznego dziecka, typu : zabawki, przedmioty do ściskania czy gniecenia, np. piłeczki antystresowe, balony z mąką, ciastolinę, zabawki do rozciągania i wyginania. Przygotować dziecko na nadchodzące wydarzenia i zmiany w rozkładzie dnia, organizować mu częste przerwy, zapewnić ciche miejsce do odpoczynku od nadmiaru bodźców. Zapewnić możliwość korzystania z wyciszających aktywności przez cały dzień.

Dzieci z nadwrażliwością dotykową powinny być kierowane do poradni psychologiczno-pedagogicznych. Rodzice powinni rozmawiać z dziećmi o tym co im przeszkadza, co lubią, obserwować zachowania swoich dzieci i ich relacje z otoczeniem. Nie powinni zmuszać ich do dotykania czegoś, co jest dla nich po prostu nieprzyjemne. Każde dziecko z nadwrażliwością dotykową jest inne i w związku z tym wymaga indywidualnego podejścia.

Czy moje dziecko jest dyspraktykiem?

Czasami zdarza się, że słyszymy określenia typu: „ciamajda”, „niezdara”, „gapa”, „demolka” w stosunku do dziecka niezgrabnego, odbiegającego ruchowo od swoich rówieśników. Takie dziecko potyka się o własne nogi, przewraca, potrąca inne osoby, stale coś zrzuca, nie potrafi usiedzieć na miejscu. Często nie jest zapraszane do zabaw, nikt nie chce go wybierać do wspólnych gier, jest nielubiane a nawet wyśmiewane. W rzeczywistości jego niezręczność i niezgrabność w zachowaniu związana jest z zaburzeniem zmysłu równowagi i ruchu, czyli z dyspraksją. Dyspraksja rozwojowa jest rodzajem zaburzenia motorycznego o podstawie sensorycznej, jednym z bardziej powszechnych objawów dysfunkcji integracji sensorycznej. Niestety, ma duży wpływ na różne aspekty życia dziecka, zarówno w szkole, grupie rówieśniczej czy w domu. Sprawia, iż pomimo prawidłowego poziomu inteligencji, dziecko nie potrafi wykonać prawidłowo określonej czynności. Zakłócony jest rozwój tzw. mapy ciała, czyli poczucia własnego ciała.

Przyczyny dyspraksji nie są znane, jednak niepokojącymi objawami dla rodziców powinny być:

• niezgrabność i problemy z koordynacja ruchową;
• tracenie równowagi podczas zmiany kierunku ruchu;
• brak świadomości zagrożenia;
• zmienianie używanej ręki w trakcie wykonywania czynności i niepewność, której ręki należy użyć;
• trudności z używaniem długopisu, nożyczek i prostych zabawek;
• trudności z koncentracją uwagi;
• zachowania agresywne wynikające z gorszej koordynacji ruchowej
  i nieumiejętności kontrolowania ciała;
• trudności z nawiązywaniem przyjaźni z powodu słabo rozwiniętych umiejętności społecznych.

Dzieci z objawami dyspraksji mogą mieć problemy z koordynacją ruchów całego ciała. Zaburzenie motoryki dużej powoduje, że nie potrafią zręcznie skakać, biegać i się wspinać. W przeciwieństwie do dzieci nie mających takich problemów, muszą bardzo koncentrować się na każdym kroku by się nie przewrócić i pokonywać trudności. Nieprawidłowo zorganizowany schemat ciała powoduje w ich przypadku zaburzenia pisania, kolorowania i rysowania. Słabe planowanie motoryczne wpływa na mowę, zakłóca ruchy ust, języka i szczęk. Ma również negatywny wpływ na codzienne czynności samoobsługi i pielęgnacji, gdyż dziecko nie potrafi prawidłowo wykonać i określić sekwencji działań, aby się samodzielnie ubrać, zjeść, umyć. Wszystkie te utrudnienia skutkują nieporadnością i zagubieniem dziecka, często prowadzą do poczucia bezsilności i nieudolności.

Bardzo dużą rolę u dzieci z dyspraksją odgrywają ćwiczenia. Szczególnie polecane jest pływanie ze względu na występowanie powtarzalnych sekwencji ruchów. Świetny wpływ ma pokonywanie toru przeszkód.

Tor przeszkód

Zadanie polega na przejściu toru przeszkód,
aby się nie przewrócić.
Wymaga zaplanowania
i wykonania sekwencji ruchów,
skupienia uwagi,
utrzymania równowagi, obustronnej koordynacji.

Huśtanie się na dysku

Innym ćwiczeniem jest huśtanie się na dysku, który stanowi niestabilne podłoże.

Zadaniem dziecka jest rzucanie woreczków podczas ruchu, tak żeby wszystkie woreczki trafiły do beczki. Zadanie można wykonywać raz prawą, raz lewą ręką. Ćwiczenie ma na celu rozwój planowania motorycznego, naukę rozróżniania kolorów, kształtowanie orientacji prawo/lewo.

Schemat ciała

Kolejnym przykładem ćwiczenia może być leżenie dziecka na twardym podłożu. Przy pomocy liny terapeuta czy rodzic obrysowuje dziecko, dotykając i nazywając poszczególne części jego ciała. Ćwiczenie kształtuje prawidłową orientację wobec schematu ciała. Dziecko po wstaniu, ogląda obrysowany kształt swojego ciała. Może również w odpowiednim miejscu ułożyć ubrania na obrysowanym kształcie ciała.  

Chodzenie po linie

Chodzenie po linie ma za zadanie
kształtowanie praksji, rozwój reakcji równoważnych
oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Dziecko może zmieniać kierunek ruchu,
chodzić z woreczkiem na głowie
dla utrzymania stabilnej pozycji ciała podczas ruchu.

Chodzenie po piłce

Dziecko będąc w podporze przodem na piłce musi
dopasować ułożone na podłodze wzory, układanki memory w pary.
Zadanie wymaga od dziecka odpowiedniego planowania motorycznego,
koncentracji uwagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej,
utrzymania równowagi, rozróżniania kolorów, wzorów oraz orientacji prawo/lewo.

W zakresie usprawniania dużej motoryki rodzice powinni zachęcać dziecko do udziału w zabawach i grach ruchowych. Stosować czołganie i turlanie, przeciąganie liny, siłowanie z drugą osobą, rzuty do celu, zabawy koordynacyjne i równoważne, chodzenie po ławeczkach, kamieniach rzecznych, chodzenie do przodu i do tyłu.

Mogą również zastosować ćwiczenia z zakresu usprawniania motoryki małej i dużej typu: rysowanie w powietrzu, stanie na jednej nodze, jazda na hulajnodze, zabawy
z balonem, podrzucanie i chwytanie piłki, ugniatanie i wyrabianie ciasta, malowanie palcami, rysowanie oburącz, formowanie kulek z gazety czy bibuły, kolorowanie, ćwiczenia tułowia (skłony, skręty itp.), wiązanie sznurówek, ściskanie piłeczek, rysowanie w kaszy, ryżu czy na piasku. Motorykę małą poprawiają ćwiczenia z wykorzystaniem zabaw paluszkowych, przyczepiania klamerek, spinek, darcie bibuły na małe kawałki i wyklejaniem nimi obrazków, nawlekanie guzików czy obrysowywanie szablonów. Wskazane jest wycinanie nożyczkami po prostej linii, po łuku, wycinanie figur. Nie należy jednak zapominać by w kontakcie z dzieckiem z dyspraksją nie wywierać na nie zbyt silnej presji a pozwolić mu na rozwój we własnym tempie.

Choć dyspraksja jest zaburzeniem nieuleczalnym, to jednak dzięki prawidłowej i szybkiej diagnozie, jej objawy mogą być łagodzone w wyniku terapii integracji sensorycznej, która usprawni schemat ciała, koordynację ruchową oraz motorykę. Zminimalizuje negatywne objawy zaburzenia i pomoże w utrzymaniu dobrej formy. Dlatego dobrze, by w przypadku dyspraksji rodzice podjęli współpracę z terapeutą SI.  

Fot. pochodzą z czasopisma „Rehabilitacja w Praktyce” 2018, nr 2.