Opóźnienie rozwoju psychoruchowego to opóźnienie rozwoju funkcji ruchowych i intelektualnych u dziecka mogące świadczyć o chorobach układu nerwowego.
Istnieje wiele możliwych przyczyn opóźnienia rozwoju psychoruchowego, które mogą się pojawić w różnych okresach rozwoju dziecka. Należą do nich:
-
wrodzone choroby układu nerwowego, zaburzenia metaboliczne związane z nieprawidłową przemianą materii lub wady układu nerwowego;
-
choroby matki w czasie ciąży, np.: różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia, i inne;
-
niedotlenienie występujące w czasie porodu;
-
choroby o ciężkim przebiegu występujące we wczesnym wieku dziecięcym, np.: bardzo nasilona żółtaczka, zapalenie opon mózgowo– rdzeniowych, a także choroby przewlekłe, np. padaczka;
-
czynniki środowiskowe: zaniedbanie, brak stymulacji rozwoju przez środowisko rodzinne dziecka.
W zależności od przyczyn, które je powodują, opóźnienie psychoruchowe może pojawić się w początkowym lub późniejszym etapie życia dziecka. U niemowlaków opóźnienia te objawiają się najczęściej pod postacią późniejszego zdobywania umiejętności typowych dla poszczególnych okresów życia, czyli przesunięcia w czasie osiągania tzw. „kamieni milowych” rozwoju (pełzania, siadania, raczkowania, chodzenia, itd.). Nieznaczne opóźnienia rozwoju występujące w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym są często niezauważalne dla otoczenia, ponieważ normy rozwoju dla tego wieku są dość szerokie i mają duży zakres tolerancji. Dodatkowo, jeśli przyczyna opóźnienia nie jest mocno obciążająca, np. jest nią krótkotrwała choroba, dziecko zazwyczaj samoistnie nadrabia powstałe w tym czasie zaległości. Pomimo tego ważnym jest jednak, aby zwracać baczną uwagę na przebieg rozwoju dziecka już w tak wczesnym wieku, ponieważ zdarza się, że pozornie dziecko rozwija się prawidłowo, a jego deficyty ujawniają się dopiero w późniejszym - przedszkolnym lub wczesnoszkolnym– etapie życia, kiedy oczekiwania wobec niego wzrastają, a ono nie potrafi im sprostać.
Do najczęstszych objawów zaburzeń psychoruchowych należą:
-
opóźnienie w ogólnym rozwoju ruchowym– objawiające się m.in. zaburzoną koordynacją ruchową, brakiem precyzji podczas wykonywania różnych czynności, nadmiernym lub zbyt słabym napięcie mięśniowym, niezręcznością ruchową, brakiem płynności ruchów;
-
zaburzenie sprawności manualnej (często z towarzyszącym zaburzeniem lateralizacji); może występować łącznie z ogólnym opóźnieniem ruchowym lub samodzielnie przy dobrze zachowanej sprawności ruchowej;
-
zaburzenie percepcji wzrokowej– objawiające się trudnością w analizie i syntezie złożonych obrazów wzrokowych, problemami z rysowaniem, układaniem układanek i puzzli, budowaniem konstrukcji z klocków, nieumiejętnością odwzorowania kształtów na papierze, co w późniejszym etapie edukacyjnym utrudnia opanowanie czytania i pisania;
-
zaburzenia percepcji słuchowej– w postaci braku reakcji na polecenia słowne, szczególnie bardziej złożone, trudności z zapamiętaniem tekstów wierszy lub piosenek, problemów z zapamiętaniem i przekazaniem treści wysłuchanych opowiadań; trudności z wysłuchaniem głosek w nagłosie i wygłosie wyrazów, oraz ogólnie z syntezą i analizą głoskową;
-
zaburzenie mowy– objawiające się opóźnieniem rozwoju mowy, zaburzeniami artykulacyjnymi, małym zasobem słownictwa, pojawianiem się agramatyzmów w budowie wyrazów i zdań, ograniczoną umiejętnością wyrażania swoich myśli i tworzenia dłuższych wypowiedzi;
i wynikające z powyższych:
-
zwolnione tempo przyswajania nowych wiadomości i umiejętności;
-
zaburzenia emocjonalne wynikające z problemów w przezwyciężaniu trudności związanych z deficytami; dziecko przeżywa głęboko niepowodzenia, nie umie radzić sobie z trudnymi sytuacjami czego efektem może być nadpobudliwość i agresja w zachowaniu lub przeciwnie– zmniejszona aktywność, smutek, zamknięcie się w sobie, brak poczucia własnej wartości.
Rozwój, samoocena i dalsze losy dziecka z opóźnionym rozwojem psychoruchowym są ściśle zależne od środowiska, w jakim funkcjonuje. Odpowiednia opieka, dostosowanie wymagań do możliwości dziecka, motywowanie go do działania, objęcie wielospecjalistyczną opieką, a także akceptująca i zaangażowana postawa rodziców mogą spowodować, że dziecko takie ma duże szanse na osiągnięcie normy rozwoju i umiejętności stosownych do wieku.
Opracowała: Jowita Krauze