Terapia Behawioralna krok po kroku

Praktyczne zasady pracy z trudnymi i niepożądanymi zachowaniami dzieci,
czyli przyjazna terapia Behawioralna krok po kroku.

Dlaczego metody behawioralne?

Terapia behawioralna czyli modyfikacja zachowań:

• nadrzędnym celem terapii behawioralnej jest pomaganie ludziom w nabywaniu umiejętności funkcjonalnych, które rozwiną ich niezależność.
• nastawiona jest na modyfikacje lub zmianę określonych zachowań, a nie na rozwiązywanie ukrytych konfliktów lub reorganizację osobowości.

Metody stosowane w terapii behawioralnej są oparte na różnych technikach uczenia się.

Cele metod behawioralnych. 

Metody behawioralne oparte są na warunkowaniu sprawczym. Mają na celu:

• zwiększanie zachowań deficytowych poprzez nauczanie podstawowych umiejętności: wykonywanie prostych poleceń, naśladowanie, rozwój mowy lub innych form komunikacji, rozwój zachowań społecznych i samodzielnej aktywności dziecka
•  redukowanie i eliminacja zachowań niepożądanych (agresja, autoagresja, złości) poprzez wygaszanie, wykluczanie (forma przytrzymania)
• generalizowanie i utrzymanie efektów terapii - dotyczy uogólnienie bodźca, reakcji
  i uogólnienia w czasie

Cechy technik behawioralnych :

• są precyzyjnie określone i dają się replikować
• są dopasowane do konkretnego problemu i konkretnej osoby
• ich skuteczność jest badana i potwierdzona „metodą naukową”
• wynik oddziaływań czyli zmiana w zachowaniu w odniesieniu do stanu początkowego
  i utrzymanie się tej zmiany wraz z upływem czasu

6 etapów wydawania skutecznych poleceń:

• Podejdź do dziecka
• Zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu)
• Wydaj jednoznaczne polecenie w 2 – 3 słowach
• Poproś dziecko by powtórzyło polecenie
• Powtórz polecenie tyle razy ile założyłeś, poproś by dziecko je powtórzyło. 
• Dopilnuj jego wykonania (Nie odchodź od dziecka, aż nie skończy!).

Strukturalizacja – znaczenie:

• aspekt porządkowy
• rytmiczność wykonywanych czynności
• generalizacja umiejętności
• przewidywalność zdarzeń
• poczucie stałości
• poczucie bezpieczeństwa.

 Zasady porządkują świat:

1. Zasady formułujemy krótko (im mniej wyrazów tym łatwiej zapamiętać i powtórzyć)

2. Zasady formułujemy pozytywnie – są wtedy wskazówkami i nie pokazują innych mniej stosowanych sposobów postępowania

3. Dziecko na raz nie przyswaja więcej niż 2 lub 3 zasad. Maksymalnie pamięta o ok. 10.

4. System zasad jest dynamiczny, a nie statyczny. Dopasowujemy go do zmieniającej się rzeczywistości.

5. Trzeba ich dotrzymywać nawet jeśli nie do końca nam się to podoba i chce.

6. Zasady przypominamy tak często, jak jest to potrzebne.

 Wzmocnienia pozytywne:

• Pochwały 
• Pozytywne podsumowanie
• Pakiet przywilejów
• Nagroda

Pochwała terapeutyczna (za: A.Kołakowski). Dobra pochwała jest:

• Prawdziwa, czyli sam w nią wierzę
• Powtarzalna przez innych
• Pozytywna, czyli nie ma w niej negatywów
• Przekonywalna, czyli chwalony w nią uwierzy
• Pochwalna, czyli bez wychowywania
• Polukrowana, czyli bez krytykowania
• Poważna, czyli bez żartu i ironii
• Pokazująca, co konkretnie się nam spodobało.

 Pochwała opisowa (za: A.Kołakowski):

Opis tego co widzę + nazwa cechy + nazwanie uczuć, np.:

• Ustawiliście się w parach – pamiętacie o zasadach, to miłe
• Kredki, kartki, wycinanki na stolikach – to się nazywa przygotowanie do pracy, jestem z was dumna.

 Przywileje:

• Bez pakietów przywilejów trudno będzie wprowadzić system konsekwencji.
• Odpowiednio rozbudowany system przywilejów motywuje dziecko do spełniania zadania.
• Pakiety przywilejów powinny pozostawiać lekki niedosyt .
• Dostajemy je za przestrzeganie zasad.
• W przypadku młodszych dzieci odnawia się co rano.
• Można je odbierać jako jeden z elementów konsekwencji.

 Nagroda (1):

• Działa motywująco, zachęca do wykonania trudnego zadania.
• Jest mocno związana z pakietem przywilejów
• Jest to metoda bardzo często stosowana do wzmacniania lub tworzenia nowych zachowań
• Dostajemy je za dodatkowe zobowiązania
• Dobrze, aby z inicjatywą zdobycia nagrody wychodziło dziecko.

 Nagroda (2):

• Natychmiastowa – umówiona od razu i wypłacona wtedy kiedy dziecko na nią zapracuje, zdwoi przyjemność z jej otrzymania
• Namacalnanie ma niedomówień jaka ma być, ma swoją wielkość, wymiar, czas  Proporcjonalna do wysiłku dziecka – nie ma być przekupstwem, a jedynie osłodą a włożony trud  Dawana konsekwentnie – zawsze gdy dziecko na nią zasłuży
• Atrakcyjna – upragniona przez dziecko

 Nagroda (3):

• nagrody materialne
• czas spędzony z ważnym dla dziecka dorosłym
• uzyskanie przywileju
• zwolnienie z obowiązku
• "luksusowy”
• "zakazany owoc” – pozwolić dziecku robić to, co najbardziej lubi i co jest zazwyczaj przez dorosłych ograniczone

3. Nagroda (4):

• Plus
• Naklejka, plakietka, dyplom dnia itp.
• Zwolnienie z jednego przykładu
• Zabawa na końcu zajęć
• Pierwsza lub ostatnia para
• Idę z panią za rękę
• Możliwość bycia asystentem nauczyciela

 Klasyczny system żetonowy:

Możliwość zastosowania już w wieku przedszkolnym.

Jego celem jest zwiększenie częstości pożądanych zachowań, które pojawiają się za rzadko lub nie pojawiają się wcale.

Jeżeli przyznajemy żeton to nie odbieramy go później, nawet jeśli pojawił się nie związany z programem problem.

 Konsekwencje:  

• nie są formą zemsty, czy odreagowania.
• to, że się pojawiają nie zależy od naszego humoru, a od zachowania dziecka
• są stałym elementem porządkującym życie.
• jeśli przekroczy się pewne zasady trzeba być przygotowanym, że wiąże się to z pewną ceną mogą nie podobać się dzieciom, ale z czasem nie wywołują silnego gniewu czy buntu.

1.  Wskaż jak powinno się zachować, zanim zdąży zrobić coś nie tak.

2.  Wyraź ostry sprzeciw bez oskarżania.

3.  Wyraź swoje uczucia i oczekiwania. Oceniaj zachowanie dziecka, a nie dziecko.

4.  Pokaż, jak naprawić zło. Także to wyrządzone przypadkiem.

5.  Daj dziecku możliwość wyboru.

6.  Jeśli jest to potrzebne - działaj. I to zdecydowanie.

7.  Pozwól ponieść konsekwencje złego zachowania.

8.  Nie słuchaj protestów, udawaj, że nie słyszysz krzyków, niegrzecznych słów.

9.  Spokojnie powtórz polecenie kilkakrotnie.

10.Odeślij go do bezpiecznego, cichego nudnego miejsca np. na 4 minuty, aż przestanie płakać.

 Ważne przypomnienie:

• Konsekwencja dotyczy zawsze i dziecka i dorosłego
• Z samej zasady konsekwencja jest trudna i czasochłonna także dla dorosłego
• Upewnij się, że dziecko wie i rozumie, które zachowania będą powodować „koszty”

Rodzaje konsekwencji – przykłady:

• Zabranie przywileju
• Zabranie uwagi
• Konsekwencje naturalne 
• Konsekwencja cykająca
• Time Out, czyli odesłanie w nudne miejsce:

I Przygotuj nudne miejsce

II powiedz dziecku, co zrobisz gdy pojawi się niewłaściwe zachowanie

III gdy się pojawi trudne zachowanie zdecydowanie podnieś palec i powiedz RAZ

IV Jeśli dziecko nie reaguje podnieś palec i powiedz DWA

V Jeśli dziecko nie reaguje podnieś palec i powiedz TRZY, PRZERWA

VI Zastosuj TIME OUT