Realizacja Problemów Ochrony Środowiska Wśród Dzieci Przedszkolnych
Żyjemy w środowisku skażonym, które osiągnęło już stopień niebezpieczny dla życia. Zakwaszenie gleby, ocieplanie się klimatu ostrzegają przed „ekozawałem” Ziemi. Zatruwanie przez przemysł wody, powietrza i gleby daje odczuwalne skutki w wielu dziedzinach życia, zmniejsza się areał użytków rolnych i leśnych, obniża ich jakość, zagraża zdrowiu ludzi, sprawia, że giną stare, cenne drzewostany, wiele gatunków roślin i zwierząt niszczeje bezpowrotnie. Giną lasy, umierają rzeki. Ziemia potrzebuje pomocy. Wszyscy oddychamy wspólnym powietrzem, czeka nas wspólna przyszłość.
„Chroniąc przyrodę- chronimy człowieka”- to hasło nabiera z każdym rokiem ostrości, staje się oczywiste dla każdego myślącego człowieka nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Słuszność stwierdzenia, że chroniąc przyrodę chronimy siebie, potwierdzają doświadczenia coraz bardziej powszechnie odczuwane i groźne.
Jednym z kierunków działania jest potrzeba powszechnej edukacji ekologicznej społeczeństwa, począwszy od dzieci a skończywszy na najbardziej wyspecjalizowanych pracownikach nauki w dziedzinach pozornie najdalszych od tych zagadnień.
Niewątpliwie kształtowanie świadomości ekologicznej i czynnej postawy opiekuńczej wobec przyrody może i powinno odbywać się już w najwcześniejszych latach życia dziecka. Drobne, zdawałoby się nic nie znaczące doświadczenia, jakie są udziałem dzieci, postawy, z jakimi się stykają, wiadomości, jakie gromadzą, wszystko to, z czym się spotykają i co przeżywają, kształtuje ich stosunek do przyrody. Pod kierunkiem rodziców, nauczycieli i innych osób, a także pod wpływem rówieśników – zainteresowania, wiadomości i postawy już dziecka przedszkolnego powinny uwzględniać potrzeby czasu i warunki, w których żyje i które będą jego przyszłością.
Można i trzeba już teraz wskazywać dzieciom i zwracać ich uwagę na to, co dla ochrony środowiska robi się w jego najbliższym otoczeniu. Jeszcze baczniejszą uwagę zwracać na to, by nie niszczyły one swego otoczenia, lecz wzbogacały je o nową roślinność, żeby czynnie zaznaczały swoją dbałość o przyrodnicze środowisko, w którym żyją.
Te nader ważne problemy są istotą poczynań w moim przedszkolu. Już od kilku lat nauczycielki realizują Program edukacji ekologicznej Miasta Stołecznego Warszawy.
Optymalizacja działania pedagogicznego jest czynnikiem dominującym w kształtowaniu wszechstronnego rozwoju dziecka w toku jego własnej aktywności podczas bezpośrednich kontaktów z otaczającym światem. Dzieci bezustannie wzbogacają swój zakres wiedzy i umiejętności poprzez samodzielne doświadczenia i odkrywania. Poznawanie świata roślin i zwierząt, przyswajanie wiadomości na temat ich życia, wzbudza stosunek uczuciowy i wywołuje gotowość do chronienia wszystkiego, co żywe. Dzięki temu, już w przedszkolu można wprowadzić podstawowe elementy ochrony naturalnego środowiska. Poznając przyrodę i podstawowe prawa nią rządzące, dziecko poznaje współzależności występujące w tym świecie, dostrzega czynniki sprzyjające i zagrażające rozwojowi przyrody.
W toku dokonywania takich operacji umysłowych jak analiza, synteza i porównanie dziecko dochodzi do uogólnień. Tym uogólnieniem wynikającym ze zdobywania wiedzy ekologicznej jest stwierdzenie, że przyroda staje w obliczu zagrożenia wynikającego z działalności człowieka.
Zanim zapoznamy dziecko ze skutkami niewłaściwego gospodarowania człowieka na Ziemi, uczymy je dostrzegać piękno otaczającego nas świata przyrody, uczymy podziwiać to piękno i cieszyć się nim.
Rozumienie znaczenia czterech podstawowych czynników takich jak: słońce, powietrze, ziemia i woda dla życia każdego organizmu na naszej planecie, jest punktem wyjścia w edukacji ekologicznej.
Dostrzeganie i poznawanie przez dziecko skutków niewłaściwego gospodarowania człowieka na Ziemi należy wprowadzać z wyczuciem i taktem. Zbędnym jest przedstawianie katastroficznej wizji przyszłości świata. Należy zapoznawać dzieci ze sposobami zapobiegania dalszej degradacji naturalnego środowiska. Celem edukacji ekologicznej jest nabywanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt, kształtowanie mądrego i umiejętnego współżycia człowieka z przyrodą, rozwijanie poczucia troski i odpowiedzialności o obecną i przyszłą jakość życia na Ziemi.
Okres przedszkolny w życiu dziecka to czas kształtowania się zalążków właściwych postaw i przekonań. Zadaniem edukacji jest kształtowanie postawy proekologicznej i przekonania, że człowiek nie tylko niszczy przyrodę, ale może ją także uratować. Uczenie się jest procesem aktywnym, dlatego dużą rolę w procesie edukacji środowiskowej odgrywają metody aktywizujące.
Staram się rozbudzić u dzieci umiejętność podziwiania piękna otaczającego nas świata przyrody poprzez spacery, wycieczki a także prowadzenie obserwacji przyrodniczych.
Nauczycielki z naszego przedszkola przeprowadzają
z dziećmi szereg eksperymentów:
· poznajemy właściwości powietrza poprzez głębokie wdychanie i wydychanie, dmuchanie na kartkę papieru, bibułę, watę, wykorzystujemy w zabawach wiatraczki, samoloty z papieru, itp., obserwujemy ruch, kierunek i siłę powietrza, dzieci nabywają przeświadczenia, że powietrze jest wszechobecne i jest niezbędne do życia
· wykonujemy pomiary zanieczyszczenia powietrza– wyłożenie kilku kawałków bibuły w różnych miejscach w sali i za oknem, po pewnym czasie oglądanie i porównywanie jakości i ilości zanieczyszczeń zebranych na bibule
· obserwujemy słońce, niebo– rozumienie znaczenia słońca dla istot żywych, poznawanie różnorodnych wpływów słońca na przyrodę, dostrzeganie pozytywnych i negatywnych skutków działania promieni słonecznych, poznawanie sposobów korzystania ze słońca i ochrony przed jego nadmiernym operowaniem
· obserwujemy i wsłuchujemy się w odgłos padającego deszczu, zbieramy deszczówkę i porównujemy ją z wodą z kranu, prowadzimy obserwację kałuż i wsiąkania wody w ziemię, poznajemy zamknięty obieg wody w przyrodzie i jego znaczenie dla ludzi, zwierząt i roślin
· obserwujemy rzekę– jej charakterystyczny kolor wody i konsystencję, dostrzegamy skutki niewłaściwego gospodarowania człowieka na Ziemi– zanieczyszczona (brudna) rzeka, poznajemy sposoby oczyszczania wody- filtry, oczyszczalnie ścieków, kształtujemy poczucie odpowiedzialności za stan czystości wód i obowiązku ich zachowania dla przyszłych pokoleń
· badamy wibrację (drgania) wywołane działaniem urządzeń technicznych, np.: drgania podłoża wywołane pracą odkurzacza lub wiertarki; rozróżnianie i nazywanie dźwięków występujących w najbliższym otoczeniu, rozumienie konieczności posługiwania się umiarkowanym głosem, unikania hałasu, słuchania muzyki o umiarkowanej sile, rozumienie negatywnego wpływu hałasu na zdrowie człowieka
· podziwianie piękna otaczającego nas świata przyrody, dbanie o czystość najbliższego otoczenia, np.: zbieranie papierków w ogrodzie przedszkolnym; przestrzeganie zasady– nie niszczymy przyrody; rozwijanie troski o obecną i przyszłą jakość życia na Ziemi: nabywanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt, rozumienie potrzeby i konieczności dbania o życie na Ziemi, kształtowanie umiejętności mądrego i odpowiedzialnego współżycia człowieka z przyrodą
· rozumienie konieczności sortowania odpadów wytwarzanych przez człowieka– zbieramy puszki aluminiowe, zużyte baterie, plastikowe korki; poznawanie ekonomicznego aspektu zbierania makulatury, ale także ochrony lasów– rozumienie potrzeby ograniczania ilości śmieci, np.: poprzez opakowania wielokrotnego użytku (szklane słoiki i butelki), wykorzystanie materiałów odpadowych w pracach plastycznych, np.: gazety, tektura, styropian, słoiki, itd.
· poznawanie przyczyn zanieczyszczenia: powietrza (jeżdżące samochody, elektrociepłownie), wody (wylewanie ścieków, wyrzucanie śmieci), gleby (nawozy); nabywanie przekonania, że woda i powietrze są niezbędnymi czynnikami dla życia na Ziemi; poznawanie przyczyn powstawania dziury ozonowej i kwaśnego deszczu oraz skutków ich działania w środowisku naturalnym; rozumienie konieczności ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami – dezodoranty kulkowe lub w sztyfcie, wykorzystywanie energii słonecznej, filtry na kominach fabryk, katalizatory, benzyna bezołowiowa...
Zrozumienie problemu ochrony Ziemi przed zanieczyszczeniem jest coraz większe. Edukacja środowiska stała się stymulatorem skupiającym rzeszę ludzi rozumiejących prawa natury. Umiejętność wykorzystania tego daru zależy od nas samych, nauczycieli. Żyjemy wprawdzie w skażonej atmosferze, oddychamy nieczystym powietrzem, ale sumienie powinnyśmy mieć czyste.
Opracowała: Monika Bondaruk